Specyfika pracy położnej, sprawia, że ma ona okazję nawiązać i utrzymać bliską relację ze swoimi podopiecznymi poprzez efektywne komunikowanie się. Poprawna komunikacja odgrywa istotną rolę w kształtowaniu relacji międzyludzkich, ma kluczowe znaczenie w zaspokajaniu potrzeb istotnych dla życia, zdrowia a także dla rozwoju. Wzmacnia i utrzymuje psychologiczny dobrostan każdego z nas. Komunikowanie wymaga uważnego słuchania oraz werbalnego i niewerbalnego reagowania na zachowanie współrozmówcy. Oznacza to umiejętność okazania zainteresowania problemem pacjentki i przekonania jej, że jest wysłuchana i dobrze zrozumiana. Dlatego ważny jest wybór miejsca do rozmowy, zapewnienie intymności spotkania, skrócenie dystansu, otwarta, rozluźniona pozycja, skinienia głową, potakiwanie. W komunikatach werbalnych warto unikać skomplikowanego słownictwa medycznego, ale nie można również infantylizować wypowiedzi.
Komunikacja nie jest procesem przebiegającym indywidualnie i zależy od kontekstu przekazywanych treści. Możemy wyróżnić:
• Kontekst psychologiczny- kształtowany przez to kim jesteśmy i co wnosimy do interakcji
• Kontekst relacyjny – uzależniony od relacji, jakie łączą nas z osobami biorącymi udział w komunikacji
• Kontekst sytuacyjny- zależny od miejsca w którym przebiega komunikacja
• Kontekst środowiskowy- wynikający z pory dnia, roku, nasilenie hałasu, otoczenia
• Kontekst kulturowy- dotyczący obowiązujących zasad i zachowań.
Jeśli treść wypowiedzi jest rozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu mówimy wówczas o efektywnej komunikacji.
W najprostszym modelu komunikowania można wyróżnić następujące elementy:
• Nadawca – osoba, która tworzy i przekazuje komunikat
• Kodowanie – następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli
• Komunikat
• Kanał
• Odbiorca/odkodowanie- występuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć.
Proces komunikacji możemy nazwać pełnym, gdy przebiega w dwóch kierunkach : nadawca nadaje wiadomość- odbiorca reaguje i przesyła wiadomość zwrotną.
Na ocenę wypowiedzi wpływają tylko w ok. 7% słowa, za pomocą których się komunikujemy, w 38% ton naszego głosu i aż w 55% mowa ciała, czyli mimika, kontakt wzrokowy, nasza postawa, gestykulacja, ogólny wygląd a nawet ubiór.
Komunikacja niewerbalna to zbiór wszystkich pozasłownych komunikatów, krążących pomiędzy ludźmi. Składają się na nią między innymi: gesty, mimika, ton głosu, intonacja. Elementy komunikacji niewerbalnej pozwalają odbiorcy szerzej spojrzeć na przekaz otrzymywany od nadawcy, gdyż mówią dużo o: okolicznościach, intencjach, emocjach, a także oczekiwaniach. Wysyłanie, jak i odbieranie komunikatów niewerbalnych odbywa się na poziomie podświadomości. Mowa ciała jest bardzo złożona, a jej znajomość ułatwia zrozumienie rozmówcy.
Spośród wielu klasyfikacji, klarownością i prostotą wyróżnia się podział form komunikacji niewerbalnej Alberta Harrisona, zgodnie z którym występuje:
• kinezjetyka (kinetyka) – głównie ruchy ciała i kończyn oraz mimika twarzy;
• proksemika – odległości w przestrzeni, relacje przestrzenne, dystans fizyczny;
• parajęzyk – wskaźniki sposobu mówienia, np. tonacja wypowiedzi, akcent, rezonans, artykulacja, tempo, rytm, siła głosu.
Istotny w komunikacji niewerbalnej jest także kontakt wzrokowy, za pomocą którego możemy przekazywać komunikaty relacyjne, wyrażać przejaw pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na komunikat. Ważną funkcją kontaktu wzrokowego jest także możliwość redukowania rozproszenia w celu zwiększenia koncentracji uwagi. Ograniczamy w ten sposób ilość odbieranych bodźców.
W skład komunikatów interakcyjnych wchodzi także (oprócz wspomnianego kontaktu wzrokowego) przestrzeń intymna czyli obszar bezpośrednio otaczający jednostkę. Przestrzeń personalna to zwykle 45 cm z przodu, 15 cm po bokach i 10 cm z tyłu. Wejście innych w przestrzeń intymną jest traktowane jako napad, inwazja.
Kolejny ważny element to formacja facingowa – ustawienie się ludzi względem siebie „twarzą w twarz” (face to face) i przestrzeń interpersonalna czyli analizowanie relacji społecznych na poziomie subtelnych komunikatów niewerbalnych.
W codziennej pracy powinniśmy pamiętać, że nawet jeśli nie wypowiadamy zdań, nasz uśmiech, zmarszczone brwi, noga założona na nogę, skrzyżowane ręce, milczenie, przymrużone oczy są konkretnymi sygnałami emocji, uczuć, samopoczucia czy intencji.
Aby nasza komunikacja była efektywna, w swoich wypowiedziach nie możemy zapominać o modyfikatorach werbalnych. Są to wyrazy modalne (słowa) które dodają do wypowiedzi niuanse znaczeniowe. Należą do nich takie słowa, jak: tylko, naprawdę, teraz, ostatnio, znów, jedynie, odrobinkę. Zazwyczaj wyrażają aluzyjnie (w podtekście) dezaprobatę i irytację. Są one elementem parajęzyka.
W komunikacji może pojawiać się wiele błędów, których właściwe rozpoznanie oraz eliminacja może być gwarancją w nawiązaniu i utrzymaniu prawidłowej, empatycznej relacji opartej na zaufaniu. Blokady w komunikacji to określone zdania i zwroty, które mogą wywołać nieprzyjemne w odczuwaniu emocje i zniechęcać do rozmowy. Nie przekazują one empatii czy akceptacji , co w konsekwencji utrudnia lub blokuje komunikację. Łatwo rozpoznajemy je, gdy jesteśmy ich odbiorcami. O wiele trudniej uświadomić sobie własne zachowanie i słowa blokujące komunikację, kiedy przyjmujemy rolę nadawcy.
