Niedotlenienie okołoporodowe jest częstą patologią okresu noworodkowego. Stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów noworodka w okresie okołoporodowym oraz najważniejszą przyczynę zaburzeń neurorozwojowych w późniejszym wieku. Powstaje w wyniku hipoksemii czyli zmniejszenia prężności tlenu we krwi lub ischemii, czyli upośledzonego dopływu krwi do tkanki mózgowej. U noworodków urodzonych po ukończeniu 35 tygodnia ciąży niedotlenienie mózgu prowadzi do rozwoju zespołu encefalopatii niedotlenieniowo – niedokrwiennej (ENN).
Encefalopatia niedotlenieniowo – niedokrwienna w zależności od stopnia niedotlenienia może mieć przebieg łagodny, umiarkowany lub ciężki. Do objawów postaci łagodnej ENN zaliczamy nadpobudliwość, przewagę układu współczulnego, tachykardię oraz prawidłowy zapis EEG. Postać umiarkowaną charakteryzuje senność, hipotonia mięśniowa, przewaga układu przywspółczulnego, bradykardia, okresowe drgawki i EEG z czynnościami napadowymi. Do postaci ciężkiej zaliczamy śpiączkę, wiotkość, zaburzenia układu współczulnego i przywspółczulnego oraz w zapisie EEG linia izoelektryczna. W konsekwencji niedotlenienie może prowadzić do zgonu, mózgowego porażenia dziecięcego, upośledzenia umysłowego, zaburzeń poznawczych i padaczki.
Hipotermia jest metodą neuroprotekcji ośrodkowego układu nerwowego. W 2010 roku została uznana za metodę leczniczą w europejskich wytycznych dotyczących zasad resuscytacji noworodków. Obecnie istnieją dwie metody leczniczego chłodzenia - hipotermia głowy i hipotermia całego ciała. Metoda chłodzenia całego ciała noworodka wraz z metodą selektywnego chłodzenia mózgu (za pomocą Olimpic Cool-Cap System) zostały zaakceptowane jako metody skutecznego leczenia encefalopatii niedotlenieniowo – niedokrwiennej u noworodków przez Amerykańską Agencję do Spraw Żywności i Leków (FDA) i Europejską Agencję do Spraw Leków (EMEA) i dopuszczone do użytku w Polsce [5].
Efekt neuroprotekcyjny hipotermii związany jest ze zwolnieniem metabolizmu tkanki nerwowej mózgu, prowadzącym do zmniejszenia zapotrzebowania na glukozę i tlen. Metabolizm tkanki nerwowej mózgu obniża się o 6-10% przy obniżeniu temperatury ciała o 1˚C, co prowadzi do zmniejszenia uwalniania pobudzających aminokwasów i wolnych rodników. Gdy temperatura obniża się do 32˚C, to metabolizm oraz zapotrzebowanie na tlen i produkcja CO₂ spadają do 50-65% w stosunku do normy. Wymaga to dostosowania parametrów wentylacji noworodków z ENN, aby w ten sposób zapobiec hiperwentylacji.
Efekt protekcyjny hipotermii jest prawdopodobnie związany z zahamowaniem aktywności proteaz i kalpain. Inne zmiany metaboliczne zachodzące w trakcie oziębiania to zwiększenie stężenia glicerolu, wolnych kwasów tłuszczowych, ketonów i mleczanu – co prowadzi do łagodnej kwasicy metabolicznej. W wyniku hipotermii zmniejsza się również wydzielanie insuliny, co może prowadzić do hiperglikemii. Hipotermia opóźnia również proces apoptozy.
Hipotermii leczniczej po niedotlenieniu okołoporodowym poddawane są noworodki urodzone w 36 tygodniu ciąży lub powyżej, u których stwierdza się co najmniej jedno z niżej wymienionych kryteriów :
Pacjenci oceniani są również pod względem kryteriów neurologicznych, takich jak:
U każdego noworodka u którego rozważana jest możliwość zastosowania hipotermii leczniczej, należy wykluczyć niedrożność odbytu, urazy głowy lub pęknięcie czaszki, które mogą być przyczyną poważnych krwotoków wewnątrzczaszkowych oraz wagę urodzeniową mniejszą niż 1800g. W przypadkach skrajnie ciężkiej encefalopatii, na przykład gdy w zapisie aEEG/EEG stwierdza się linię izoelektryczną w 12.-24. godzinie życia zastosowanie leczenia hipotermią uważa się za niewłaściwe.
Jeśli noworodek spełnia wyżej wymienione kryteria i nie minęło 6 godzin od porodu, to wówczas jest zakwalifikowany do leczenia metodą hipotermii. Jeśli jest to możliwe noworodek monitorowany jest za pomocą aEEG.
